Stanowisko Nr 4/2019/VIII
Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie
z dnia 18 grudnia 2019 r.

w przedmiocie projektu ustawy o stwierdzaniu, dokumentowaniu i rejestracji zgonów

Okręgowa Rada Lekarska w Szczecinie, po przeanalizowaniu przekazanego do zaopiniowania projektu ustawy o stwierdzaniu, dokumentowaniu i rejestracji zgonów, wyraża poparcie dla samej idei uregulowania w jednym akcie prawnym tematyki stwierdzania, dokumentowania i rejestracji zgonów. Pozytywnie należy także ocenić wprowadzenie instytucji koronera oraz wynagradzania lekarzy stwierdzających zgon, sporządzających protokół zgonu lub kartę zgonu, o co samorząd lekarski wielokrotnie apelował.

Pomimo prawidłowego celu przyświecającemu proponowanym zmianom legislacyjnym, przedstawione w projekcie w/w ustawy rozwiązania nie do końca odpowiadają oczekiwaniom środowiska lekarzy i lekarzy dentystów, często budząc uzasadnione wątpliwości odnośnie zakresu ich stosowania.

Odnosząc się do poszczególnych zapisów projektowanego aktu prawnego Okręgowa Rada Lekarska w Szczecinie zgłasza następujące uwagi:

1. art. 2 – przepis, w zakresie w którym wyłącza stosowanie projektowanej ustawy do zgonów pacjenta w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, winien przewidywać wyjątek odnoszący się do art. 22 ust. 2 projektowanej ustawy;

2. art. 3 ust. 2 pkt 3) – zapis dotyczący uprawnienia do stwierdzenia zgonu przez lekarza udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej w ramach nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej winien zostać skorygowany w zakresie sformułowania cyt.: „w przypadku gdy ujawnienie ciała osoby bez oznak życia nastąpiło na obszarze jego działania i w czasie jego działania”, jako że niezrozumiały jest zapis o obszarze i czasie działania lekarza udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej w ramach nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej (projektodawcy chodziło tu zapewne o obszar i czas działania świadczeniodawcy, w którym owy lekarz udziela świadczeń zdrowotnych w w/w zakresie);

3. art. 3 ust. 2 pkt 4) – zapis ten w zakresie przewidującym uprawnienie do stwierdzenia zgonu przez lekarza sprawującego opiekę medyczną w podmiocie innymi niż podmiot leczniczy, w którym zgon osoby ma być stwierdzony, wymaga doprecyzowania, gdyż zapis jest niejasny i nie wiadomo jakich sytuacji i podmiotów będzie dotyczył;

4. art. 3 ust. 2 pkt 5) – Okręgowa Rada Lekarska w Szczecinie popiera propozycję przyznania kierownikowi zespołu ratownictwa medycznego, który nie jest lekarzem tj. np. ratownikowi medycznemu, prawa stwierdzania zgonu, pod warunkiem jednak, że będzie on również sporządzał i podpisywał kartę zgonu.

5. art. 3 ust. 3 – niezrozumiała jest konieczność potwierdzenia zgonu przez koronera po uprzednim stwierdzeniu zgonu przez lekarza udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej w ramach nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, lekarza sprawującego opiekę medyczną w podmiocie innym niż podmiot leczniczy, w którym zgon osoby ma być stwierdzony, jak i przez kierownika zespołu ratownictwa medycznego będącego lekarzem. Jeśli bowiem zgon stwierdza już jeden lekarz, nie ma uzasadnionych podstaw do tego, aby drugi lekarz to potwierdzał;

6. art. 6 ust. 2 pkt 1) – w zapisie wkradła się oczywista omyłka pisarska, która winna zostać skorygowana, a mianowicie sformułowanie cyt.: „z część” należałoby zastąpić sformułowaniem cyt.: „z części”;

7. art. 6 ust. 3 pkt 4) – z uwagi na brzmienie art. 7 pkt 2) projektowanej ustawy, w art. 6 ust. 3 pkt 4) po słowach cyt.: „lub właściwego powiatowego inspektora sanitarnego”, a przed średnikiem, należy dodać sformułowanie cyt.: „albo państwowego granicznego inspektora sanitarnego”. Analogiczna uwaga odnosi się do art. 6 ust. 4 pkt 4) projektowanej ustawy;

8. art. 13 ust. 1 pkt 1) – postuluje się dodać w przepisie, że koronerem może być lekarz, który ma prawo wykonywania zawodu lekarza na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które nie zostało w żaden sposób zawieszone ani ograniczone (np. przez organy samorządu zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów, czy w toku postępowania przygotowawczego lub sądowego na podstawie przepisów Kodeksy postępowania karnego). Takie uregulowanie korespondowałoby z obowiązkiem nałożonym w art. 15 ust. 3 projektowanej ustawy na okręgowe rady lekarskie w zakresie informowania wojewody m.in. o zawieszeniu prawa wykonywania zawodu i ograniczeniu w wykonywaniu określonych czynności medycznych;

9. art. 13 ust. 5 – sprzeciw budzi regulacja zakazująca wykonywania czynności koronera przez lekarza, wobec którego jest prowadzone postępowanie: o przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe; związane z niedostatecznym przygotowaniem zawodowym; w przedmiocie niezdolności do wykonywania zawodu ze względu na stan zdrowia. Zakaz taki winien bowiem obowiązywać dopiero w razie zakończenia w/w postępowań na niekorzyść lekarza, w myśl zasady „domniemania niewinności”. Stosowna zmiana w tym zakresie winna również dotyczyć art. 15 ust. 2 projektowanej ustawy w zakresie dotyczącym informacji przekazywanych wojewodzie (o prowadzonych postępowaniach);

10. art. 13 ust. 6 i 7 – w myśl owych zapisów właściwa okręgowa rada lekarska ma przekazywać wojewodzie listę lekarzy kandydatów na koronerów spełniających wymagania, o których mowa w art. 13 ust. 1 i 2. Należy jednak wskazać, że okręgowe rady lekarskie nie będą miały faktycznej możliwości wykonania przedmiotowego obowiązku, jako że nie posiadają chociażby pełnej informacji np. na temat wyroków skazujących wydanych wobec lekarzy przez sądy powszechne (wiele takich wyroków nie trafia do wiadomości okręgowych izb lekarskich, a organy okręgowych izb lekarskich nie mają dostępu do Krajowego Rejestru Karnego). Ponadto nie ma podstaw prawnych (projektowana ustawa takowych podstaw również nie przewiduje) do gromadzenia przez okręgowe izby lekarskie informacji o odbyciu przez lekarza szkolenia w zakładzie medycyny sądowej uczelni medycznej, o którym mowa w art. 13 ust. 1 pkt 4) lit. b). Dodatkowo brzmienie komentowanych przepisów przewiduje bezwzględny obowiązek po stronie okręgowych rad lekarskich do wskazywania kandydatów na koronerów, tymczasem może się zdarzyć, że brak będzie osób zainteresowanych pełnieniem tej funkcji. W ocenie więc Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie przepis ten winien przewidywać możliwość, a nie obowiązek, przekazywania wojewodzie takowych kandydatur;

11. art. 15 ust. 3 – niezasadne jest przekazywanie wojewodzie przez okręgowe rady lekarskie informacji o zakończonych i prowadzonych postępowaniach dotyczących odpowiedzialności zawodowej. Sam bowiem fakt wszczęcia przez rzecznika odpowiedzialności zawodowej postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej, nie rodzi jeszcze skutku w postaci ukarania lekarza. Nie jest tym bardziej przesądzony na tym etapie postepowania rodzaj ewentualnie orzeczonej względem tego lekarza kary (a nie każda kara orzeczona w tym postepowaniu ma wpływ na możliwość bycia koronerem w myśl projektowanej ustawy). W związku z powyższym, w ocenie Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie, zakres informacji przekazywanych wojewodzie przez okręgowe izby lekarskie powinien się ograniczać do tych prawomocnych lub natychmiast wykonalnych uchwał okręgowej rady lekarskiej i orzeczeń sadów lekarskich, które przewidują w odniesieniu do lekarza będącego koronerem pozbawienie lub zawieszenie prawa wykonywania zawodu lub ograniczenie go w wykonywaniu zawodu lekarza;

12. art. 17 ust. 1 – za zbyt restrykcyjne należy uznać uregulowanie projektowanej ustawy przewidujące obowiązek po stronie wojewody rozwiązania ze skutkiem natychmiastowym zawartej z lekarzem umowy o wykonywanie czynności koronera już w sytuacji powzięcia przez wojewodę informacji o prowadzonych postępowaniach, o których mowa w art. 13 ust. 5 projektowanej ustawy. Stosowne uzasadnienie uwag w tym zakresie znajduje się już we wcześniejszej części przedmiotowego stanowiska;

13. art. 17 ust. 2 – przepis przewiduje za daleko idący obowiązek po stronie okręgowych izb lekarskich (w rzeczywistości niemożliwy do spełnienia) do niezwłocznego wskazania kandydata na koronera, spełniającego wymagania określone w projektowanej ustawie. Stosowne uzasadnienie uwagi zgłoszonej w tym zakresie znajduje się już we wcześniejszej części przedmiotowego stanowiska;

14. art. 20 – przepis przewidujący obowiązek udzielenia przez osobę sporządzającą kartę zgonu wyjaśnień odnoszących się do faktu zgonu, jego przyczyny lub przebiegu choroby (które mogą być wykorzystywane tylko dla potrzeb statystyki publicznej oraz w postępowaniu przygotowawczym lub sądowym) na żądanie właściwych organów jest niedookreślony w zakresie sformułowania cyt.: „na żądanie właściwych organów”. Nie wiadomo bowiem, o jakie właściwe organy tutaj chodzi. Postuluje się zatem dookreślenie przepisu poprzez wskazanie, że chodzi tu o organy właściwe, uprawnione do uzyskiwania tego rodzaju informacji na podstawie odrębnych przepisów prawa;

15. art. 22 ust. 6 – postuluje się dookreślenie w pkt 1) przepisu kierunku studiów na uczelni medycznej lub uczelni prowadzącej działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych, którego ukończenie uprawnia do wykonywania obowiązku kodowania przyczyny zgonu;

16. art. 24 ust. 1 – sprzeciw budzi zapis, zgodnie z którym wydatki związane z wykonywaniem czynności stwierdzania zgonu, sporządzania protokołu zgonu i karty zgonu przez osoby, o których mowa w art. 3 ust. 2 pkt 1 – 4, uwzględnia się w wysokości środków przeznaczanych na finansowanie działalności leczniczej. Przy takim brzmieniu zapisu nie jest jasne, skąd miałyby pochodzić środki finansowe na pokrycie wydatków związanych z określonymi w tym przepisie czynnościami (czy to będzie finansowanie bezpośrednio z budżetu państwa, za pośrednictwem Narodowego Funduszu Zdrowia w ramach umów zawartych ze świadczeniodawcami, lub też w inny sposób). Zapis w tym zakresie winien więc zostać doprecyzowany;

17. art. 24 ust. 2 i art. 25 - sprzeciw ze strony Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie budzi kwestia stawek wynagrodzenia zaproponowanych w projekcie ustawy. Za stwierdzenie lub potwierdzenie zgonu oraz sporządzenie protokołu zgonu i karty zgonu koroner ma otrzymać wynagrodzenie w wysokości 15% kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, a w przypadku odstąpienia od sporządzenia karty zgonu – 10% kwoty przeciętnego wynagrodzenia. Tymczasem stawki wynagrodzenia np. dla lekarza rodzinnego za stwierdzenie i potwierdzenie zgonu i wystawienie karty zgonu są zdecydowanie niższe. W ocenie Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie brak jest uzasadnienia dla tego, że za tą samą czynność koroner ma mieć przewidzianą stawkę kilka razy wyższą niż inni lekarze. Nadto kontrowersyjny jest zwrot kosztów za dojazd na miejsce wezwania dla koronera, a dla pozostałych lekarzy już nie. Brak jest uzasadnienia dla tak nierównego traktowania przedstawicieli tego zawodu. Nadto w ustawie, w przypadku o którym mowa w art. 24 ust. 2, należałoby określić w jaki sposób lekarz ma otrzymać określone tam wynagrodzenie (w jaki sposób i przez kogo);

18. art. 24 ust. 5 – zapis nie wyjaśnia, czy w przypadku, gdy koroner dokona oględzin lub sekcji zwłok na zlecenie sądu lub prokuratora, to czy w ogóle nie będzie on otrzymywał jakiegokolwiek wynagrodzenia za wykonanie czynności przewidzianych projektowaną ustawą;

19. art. 26 – sprzeciw budzi wskazana w tym przepisie możliwość wstrzymania wypłaty wynagrodzenia koronerowi, w przypadku uzyskania informacji uzasadniających wątpliwości co do rzetelności danych zawartych w karcie zgonu lub jeżeli wydana karta zgonu nie zawiera wymaganych elementów do czasu wyjaśnienia przyczyny wystąpienia tych nieprawidłowości, przy jednoczesnym nie określeniu we wskazanym przepisie maksymalnego czasu, na który owo wstrzymanie zapłaty może nastąpić;

20. art. 30 – zapis, który określa, że do dnia 30 czerwca 2021 r. koronerem może być lekarz, który nie spełnia warunku, o którym mowa w art. 13 ust. 1 pkt 4 lit. b projektowanej ustawy (posiada co najmniej 3-letni staż pracy w zawodzie lekarza oraz odbył szkolenie w zakładzie medycyny sądowej uczelni medycznej) jest niejasny i budzi wątpliwości. Nie wiadomo bowiem, czy koronerem do w/w daty może być każdy lekarz posiadający prawo wykonywania zawodu lekarza na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez względu na to, czy posiada jakikolwiek staż pracy, specjalizacje, czy odbywa szkolenie specjalizacyjne itd.;

21. art. 35 pkt 1) – przewidziany w przepisie 14-dniowy okres na wejście w życie przepisów art. 13 i art. 14 (licząc od dnia ogłoszenia) jest stanowczo za krótki na wdrożenie regulacji przewidzianych projektowaną ustawą. Dodatkowo rozróżnienie momentu wejścia w życie przepisów projektowanej ustawy, ze względu na jej tematykę, pozbawione jest racjonalnego i funkcjonalnego uzasadnienia;

22. w związku z wprowadzeniem do projektowanej ustawy instytucji koronera, postuluje się również wprowadzenie stosownej zmiany do art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, w zakresie przewidującym, że wykonywanie czynności koronera uważać się będzie za wykonywanie zawodu lekarza;

23. nadto należy zauważyć że projekt ustawy wskazuje kilka osób, które mają prawo do stwierdzenia zgonu. Takie uprawnienia mają mieć: lekarz podstawowej opieki zdrowotnej sprawujący opiekę nad osobą, której zgon ma być stwierdzony, lekarz z ambulatoryjnej opieki zdrowotnej, ale także lekarz udzielający świadczeń opieki zdrowotnej w ramach nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, lekarz sprawujący opiekę medyczną w podmiocie innym niż podmiot leczniczy, kierownik zespołu ratownictwa medycznego oraz koroner. Projektowany akt prawny nie precyzuje natomiast kwestii związanych z pierwszeństwem właściwości w zakresie stwierdzania zgonu i wykonywania innych czynności przewidzianych projektowaną ustawą, co może w praktyce powodować spory o właściwość i związane z tym nieporozumienia. Zaleca się więc uregulowanie w projekcie ustawy kolejności, w jakiej należy szukać osoby uprawnionej, która stwierdzi zgon. W ocenie Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie winien być to w pierwszej kolejności koroner, jako że jest to osoba w tym celu powołana, zaś za stan oczekiwania w gotowości przysługuje jej stosowne wynagrodzenie;

24. w końcu projekt ustawy nie przewiduje jaka jest wzajemna korelacja między obowiązkami lekarza udzielającego w danej chwili świadczeń zdrowotnych w ramach umowy z NFZ, a obowiązkiem stwierdzenia zgonu zgodnie z przepisami projektowanej ustawy. Powyższe winno zostać doprecyzowane chociażby w kontekście pierwszeństwa i braku konfliktu w realizacji w/w obowiązków.